Loslaten van stress en spanning

Artikel uit Medisch Dossier

‘Medisch Dossier’ is een vertaling van het door Lynn Mac Taggert opgezette Engelse tijdschrift ‘What the doctors don’t tell you’. De redactie vroeg mij in 2018 om een reeks artikelen te schrijven over leefstijlgeneeskunde. Hier volgt een artikel over vermindering van stress en spanning:

 

Laat los!

Wat we denken en voelen geeft binnen twee seconden een verandering in genetische expressie. Gedachten en gevoelens worden razendsnel vertaald in een DNA‐commando. Een goede reden om eens stil te staan bij wat we eigenlijk allemaal denken en voelen. Dat DNA‐commando kan namelijk een positief maar ook een negatief effect hebben op lichaam en geest.

In december 2004 waren mijn vrouw en ik met vakantie op de Malediven. Het was tweede kerstdag en ik stond op het terras van de vakantiewoning die op palen was gebouwd in zee. Ik filmde de Indische Oceaan en zag in de verte een surfer die opeens de hoogte in leek te gaan. Tegelijkertijd werd het water onder onze paalwoning massaal weggetrokken. Ik had bij dit alles een oké‐gevoel. Mijn vrouw daarentegen voelde nattigheid en maande mij om met haar mee te vluchten. Wij hadden nooit gehoord van een tsunami. In de dagen erna werden we ons bewust van de omvang van de ramp.

Twee mensen die hetzelfde waarnemen, maar dit verschillend interpreteren. Ook al was mijn oké‐gevoel onterecht, er was een biochemische en fysiologische ‘ontspanning’. Mijn hartslag, bloeddruk en adrenaline gingen niet omhoog. Mijn vrouw schatte de situatie terecht in als ‘niet pluis’. In haar lichaam gebeurde het omgekeerde: Een fight‐flight reactie. Stijging van stress hormonen, hartkloppingen, onrust.

Subjectieve beleving

In haar research laat de arts Elizabeth Blackburn zien dat het niet de feitelijke omstandigheden zijn, maar de subjectieve beleving van die omstandigheden die bepaalt of het effect op lichaam en geest positief is of negatief. Zij deed onderzoek bij volwassenen die de zorg hadden voor een gehandicapt persoon. Hoewel de werkbelasting gelijk was, nam Blackburn verschillen waar in de beleving van de zorgtaak. Sommige deelnemers hadden er geen zin in. Ze beleefden het als zwaar en onaangenaam. Anderen zagen het juist als een positieve uitdaging. Ze beleefden het als zinvol werk. Het gaf hun leven betekenis. Dit verschil in beleving had ook een verschillend effect op het DNA van de deelnemers.

In de groep van de positieve beleving nam de telomeerlengte toe. In de groep die weerstand voelde nam de telomeerlengte af.

Telomeren zijn de uiteinden van ons DNA. Langere telomeren hangen samen met minder kans op ziekte en een toename van de levensduur. Kortere telomeren daarentegen geven meer kans op ziekte, versnellen veroudering en hangen samen met een verminderde levensverwachting.1

Dit soort epigenetisch onderzoek heeft een belangrijk aandeel geleverd om ‘de gebruiksaanwijzing van de mens’ verder te ontrafelen. Het wordt duidelijk dat het onze gedachten en overtuigingen zijn die mede bepalen wat er fysiologisch en biochemisch in het lichaam gebeurt. Dit is een belangrijk argument om leefstijlgeneeskunde niet te beperken tot voeding en beweging.2

Stress nader bekeken

‘Is stress slecht?’ is een veelgestelde vraag. Maar de onderzoekers Ornish en Blackburn laten zien dat wat u denkt en voelt in een situatie bepaalt of stress schadelijk is of niet. Ornish vat het kernachtig samen: ‘If you feel stressed, you are stressed!’ Als je je gestrest voelt, dan ben je het ook!

Kortdurende stress is iets waar ons lichaam een antwoord op heeft.

Op chronische stress reageren we met uitputting, burn‐out, ziekte, versnelde veroudering. Chronische stress ontstaat door het langdurig tobben, piekeren, vasthouden van negatieve gevoelens en chronische pijn.

Waarom houden wij stress, angst, schaamte, verdriet en pijn zolang vast?

Twee peuters maken ruzie om een stuk speelgoed. En nog geen minuut later? Inderdaad, ze spelen weer met elkaar. Alsof er nooit iets gebeurd is. Moeiteloos loslaten, we konden het allemaal. Waarom lukt ons dat niet meer op volwassen leeftijd?

Die schaamte over iets wat jaren geleden gebeurd is, reist nog steeds met ons mee. En we zijn nog steeds boos over die beslissing van de scheidsrechter toen. Vreemd eigenlijk dat we die emoties vasthouden want we ervaren deze gevoelens als onprettig.

Wat het ook is wat ons doet vasthouden, het is onbewust, we doen het immers keer op keer. Welke rol spelen deze ‘verborgen bestuurders’ als het gaat om een gezonde leefstijl?

Verzet

Het ontbreekt ons zeker niet aan goede leefstijladviezen. We weten dat voeding en beweging belangrijk zijn. Hoe komt het dan dat het in de praktijk toch vaak niet lukt om anders te eten of voldoende te bewegen?

Het advies om meer te bewegen of anders te gaan eten, roept vaak verzet op. Weerstand tegen verandering. We saboteren wat goed voor ons is. Onbewust.

De vraag die mij al decennia bezighield was: Hoe overwin je dit soort verzet? Hoe kan je gevoelens en gedachten zó beheren dat dit leidt tot meer welbevinden, meer vitaliteit. Mijn vrouw en ik hebben veel waardevolle meditatie‐ en relaxatie‐technieken bestudeerd en beoefend. Uit die veelheid wil ik er één uitlichten. Ik denk dat deze een geschikte kandidaat is om leefstijlprogramma’s compleet te maken. Met het doel om de genetische expressie te optimaliseren.

Loslaten

In 2005 volgde ik in het plaatsje Sedona in de Amerikaanse staat Arizona een grensverleggende cursus. Een cursus loslaten. Ik maakte daar kennis met de ‘Sedona Methode’. Een techniek om stress los te laten. En niet alleen stress maar ook negatieve gevoelens, gedachtecirkels, beperkende overtuigingen en onaangename lichamelijke sensaties zoals pijn en vermoeidheid. Hier en nu.

Het leren en toepassen van de techniek bleek gênant eenvoudig. En de effecten van het loslaten waren op zijn minst opmerkelijk. Met name het tempo waarin de meer dan honderd deelnemers zich bevrijdden van stress, spanning, angst etc. verbaasde mij zeer. Gedurende deze zevendaagse cursus, besloot ik de techniek toe te passen op mijn diepe vermoeidheid. Na een lange vliegreis en enkele nachten slecht slapen vanwege jetlag en 8 uur tijdverschil voelde ik mij gesloopt. Echter na enkele oefeningen van 5‐10 minuten verdween die moeheid. Ik voelde mij verfrist en ervoer rust en ruimte. Op grond van mijn eigen ervaringen en wat ik die week om mij heen waarnam, was ik gemotiveerd om deze techniek dagelijks te gaan toepassen.

Onderzoek

In tegenstelling tot een aantal populaire technieken zoals mindfullness, Emotional Freedom Techniques (EFT) en (Transcendente Meditatie) TM was er vrijwel geen onderzoek beschikbaar over de Sedona Methode, en de kwaliteit van dat onderzoek was ook nog slecht. Voordat ik de techniek dan ook introduceerde in mijn praktijk besloot ik zelf een experiment te doen. Was deze techniek de zoveelste ‘feel good’‐methode of waren er ook meetbare fysiologische en biochemische veranderingen? Mijn eerste onderzoeksvraag was of de Sedona Methode verhoogde bloeddruk kon verminderen.

Bij tien mensen met zeer hoge bloeddruk werd deze gemeten, en na 15‐20 minuten oefenen met ‘loslaten’ werd er opnieuw gemeten. Bij negen van de tien deelnemers daalde de bloeddruk. Opmerkelijk vond ik de mate van daling, maar ook het relatief korte tijdsbestek waarin dit gebeurde. Iets wat ik met anti‐hypertensiva (hoge  bloeddrukmedicatie) nog nooit had gezien. De bloeddruk daalde bijvoorbeeld van 210 naar 160. Of van 200 naar 140 (wat voor ouderen tegenwoordig tot de normaalwaarde wordt gerekend). Het eerste wat deze patiënten wilden weten was: ‘Blijft dit?’ Mijn antwoord was nee. Immers de bloeddruk kan opnieuw oplopen bij stress, piekeren, teveel dingen willen controleren en ga zo maar door. Maar de deelnemers hebben vanaf nu ‘intern gereedschap’ waarmee ze op elk moment hun bloeddruk zonder medicatie kunnen laten dalen.

Hoe werkt Loslaten?

Mensen vertellen mij dat ze het moeilijk vinden om los te laten. Maar het is niet moeilijk, het is onmogelijk. Als u tenminste probeert los te laten met uw denken. Loslaten lukt niet met het denken. Als u denkt aan iets wat u wilt loslaten, pakt u het juist vast. Denken is net een ‘grijper’. Vandaar dat de opdracht ‘denk niet aan een witte olifant’ nooit lukt.

De fysicus Lester Levenson ontdekte in 1952 dat loslaten in essentie een besluit is. Het is veel meer een functie van de wil dan van het denken.

Loslaten van negatieve gevoelens maakt ons niet onverschillig. Integendeel.

Door los te laten wordt u minder door uw gevoelens meegesleurd en bent u meer aanwezig. Hier en nu. Het wordt stiller in uw hoofd. En rustiger in uw lijf.

Dat laatste meet ik ook: de ontstekingsneiging in het lichaam neemt af (dit is af te lezen aan de CRP, een bio‐marker voor ontsteking).

Meer dan stressreductie

Op het eerste gezicht lijkt de Sedona Methode prima gereedschap om stress te verminderen. Echter de meerwaarde van deze benadering zit ook in het feit dat als we steeds meer loslaten wat we niet zijn, vanzelf zichtbaar wordt wat we wél zijn. Beoefenaars ervaren een toenemende rust en ruimte. Ze ontdekken dat deze innerlijke stilte niet afhangt van de uiterlijke omstandigheden. Die rust is een anker. Onbegrensd en altijd aanwezig. En ook, vermoed ik, de natuurlijke toegang tot ons zelfgenezend vermogen.

Mijn keuze voor de Sedona Methode heeft te maken met z’n eenvoud. Makkelijk te leren en moeiteloos toe te passen. De ontspanning is direct te ervaren. Dat motiveert om door te gaan.

Als leefstijladviseur vind ik het prettig dat de methode los is van een religieuze context. U wordt nergens lid van. Meer wetenschappelijk onderzoek zou een brede acceptatie zeker ten goede komen.

In de volgende editie van Medisch Dossier ga ik vertellen over beweging, een leefstijlfactor waarvan het belang vaak wordt onderschat. Op uw gezondheid!

Literatuur

1. Proc Natl Acad Sci U S A. 2004 Dec 7;101(49):17312‐5
2. Lancet Oncol. 2008 Nov;9(11):1048‐57

De Sedona Methode

De Sedona Methode werkt met slechts enkele keuzevragen. U stelt zichzelf die vragen en geeft er antwoord op. Stel u wilt een taak uitvoeren maar hebt gebrek aan energie. U bent moe.

Op het moment dat u zich bewust wordt van deze ervaring kunt u het ‘loslaten’ gaan toepassen. Stap één is dat u uw aandacht laat zijn bij uw ervaring. Met ervaring bedoel ik: lichamelijke sensaties, gevoelens en gedachten.

U neemt in dit geval de vermoeidheid waar. U neemt ook uw emotie waar (bijvoorbeeld frustratie) en als ze er zijn neemt u ook uw gedachten waar (bijvoorbeeld ‘Wat komt dat slecht uit dat ik nu te moe ben’).

Vervolgens vraagt u aan uzelf:

A: Zou ik het gevoel van frustratie kunnen loslaten? Antwoord dan zo spontaan mogelijk met ja of nee.

B: Zou ik dat gevoel van frustratie willen loslaten?

C: Wanneer?

Denk niet lang na over deze vragen maar antwoord direct, spontaan.

Sta vervolgens even stil bij het gevoel van ruimte en stilte na zo’n besluit om los te laten. U wordt zich dan bewust van de ervaring van een ‘release’.

Als u deze vragen dagelijks toepast op situaties die negatieve gevoelens of negatieve gedachten oproepen, zult u merken dat deze snel oplossen. Gevoelens blijven niet meer plakken. Gedachten komen uit de cirkel.

Maarten Klatte studeerde geneeskunde en was daarna werkzaam als arts‐onderzoeker aan de afdeling Algemene Ziekteleer van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Op die afdeling werd onderzoek gedaan naar de invloed van de wil op genezingsprocessen. Sinds 1983 werkt Klatte in een zelfstandige praktijk leefstijlgeneeskunde waarin de rol van bewustzijn voor het bevorderen van gezondheid en welzijn centraal staat.

Klatte is voorzitter en medeoprichter van het Nederlands Genootschap voor Orthomoleculaire Oncologie (NGOO). In deze vakgroep delen artsen en apothekers hun ervaringen op het gebied van de niet‐toxische behandeling van kanker.